Bệnh cầu trùng trên gà là một trong những vấn đề nghiêm trọng hàng đầu trong chăn nuôi gia cầm, đặc biệt ảnh hưởng đến gà thịt trong giai đoạn đầu đời. Đây là bệnh ký sinh trùng đường ruột do các loài Eimeria gây ra, có thể khiến gà chậm lớn, còi cọc, giảm năng suất và thậm chí tử vong hàng loạt nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Nguyên nhân gây bệnh cầu trùng trên gà
Bệnh cầu trùng là một trong những bệnh ký sinh trùng phổ biến và nguy hiểm trên đàn gia cầm, đặc biệt là gà nuôi thịt.
Tác nhân gây bệnh là các loài cầu trùng thuộc chi Eimeria, là ký sinh trùng đơn bào nội bào bắt buộc, xâm nhập và phát triển chủ yếu trong biểu mô ruột của vật chủ. Ở gà, hai loài phổ biến và gây bệnh nghiêm trọng nhất là Eimeria tenella (ký sinh chủ yếu tại manh tràng – phần ruột già) và Eimeria necatrix (gây tổn thương nặng ở ruột non).
Con đường lây truyền chủ yếu của bệnh là qua đường tiêu hóa. Gà dễ dàng bị nhiễm khi ăn phải thức ăn, nước uống hoặc nuốt phải vật thể trung gian có chứa noãn nang cầu trùng đã trưởng thành.
Bệnh gây ra thiệt hại nghiêm trọng như thế nào?
Sau khi xâm nhập, cầu trùng phát triển và phá hủy các tế bào biểu mô ruột, gây xuất huyết, hoại tử và viêm loét niêm mạc. Những tổn thương này dẫn đến tình trạng rối loạn tiêu hóa, giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh trưởng và khả năng chuyển hóa thức ăn.
Hậu quả là gà chậm lớn, còi cọc, giảm tăng trọng, tỷ lệ chuyển hóa thức ăn kém hiệu quả, gây thiệt hại kinh tế rõ rệt cho người chăn nuôi.
Tỷ lệ tử vong do bệnh cầu trùng có thể dao động từ 20 đến 30% nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Tuy nhiên, điều đáng lo ngại hơn là cầu trùng làm suy giảm hệ miễn dịch đường ruột, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn Clostridium perfringens phát triển và gây ra bệnh viêm ruột hoại tử – một bệnh kế phát nguy hiểm, có thể khiến tỷ lệ chết tăng cao hơn nữa, đặc biệt trong điều kiện nuôi dưỡng không đảm bảo vệ sinh hoặc mật độ nuôi cao.
Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp nhất ở giai đoạn gà từ 2 đến 8 tuần tuổi – thời kỳ gà còn non, sức đề kháng chưa hoàn thiện.
Biểu hiện bệnh cầu trùng trên gà
Triệu chứng
Bệnh thường diễn ra dưới 2 thể: cấp tính và mãn tính
Thể cấp tính:
Thể bệnh này thường gặp ở gà con dưới 8 tuần tuổi. Sau khi nhiễm noãn nang, thời gian nung bệnh kéo dài khoảng 4–7 ngày, tùy theo loài cầu trùng (Eimeria tenella, Eimeria necatrix,…).
- Gà giảm hoạt động, kém linh hoạt, thường đứng rút cổ, xù lông, xã cánh, tụ lại thành từng nhóm dưới bóng đèn sưởi.
- Chán ăn hoặc bỏ ăn hoàn toàn, nhưng có xu hướng uống nhiều nước hơn bình thường.
- Gà bắt đầu tiêu chảy, ban đầu phân có màu xanh nhạt hoặc vàng nhạt, sau đó chuyển sang màu nâu sẫm, đôi khi có lẫn máu tươi – dấu hiệu đặc trưng của tổn thương ruột do Eimeria phá hủy.
- Một số con có biểu hiện mất thăng bằng, liệt cánh hoặc chân, không đứng vững, nằm một chỗ.
- Mào, tích và niêm mạc nhợt nhạt do thiếu máu, biểu hiện rõ ràng hơn ở những trường hợp có xuất huyết ruột nghiêm trọng.
Tỷ lệ chết trong thể cấp tính rất cao nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, có thể dao động từ 40–60%. Gà thường chết nhanh sau khi khởi phát triệu chứng lâm sàng từ 2 đến 7 ngày.
Thể mãn tính:
Thể bệnh này thường xuất hiện ở gà giò (4–6 tháng tuổi) hoặc gà mái đẻ trưởng thành. So với thể cấp tính, các biểu hiện lâm sàng ở thể mãn tính thường không rõ ràng, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý tiêu hóa khác.
- Gà ăn kém, gầy yếu dần theo thời gian.
- Một số con có biểu hiện liệt cánh, liệt chân, đi lại khó khăn.
- Sản lượng trứng giảm, chất lượng trứng kém (vỏ mỏng, trứng nhỏ).
- Tuy ít gây chết, nhưng bệnh kéo dài nhiều tuần đến vài tháng, làm giảm năng suất và hiệu quả chăn nuôi.
Do diễn biến âm thầm và dai dẳng, thể mãn tính gây thiệt hại lớn về mặt kinh tế lâu dài, đặc biệt trong các trại gà đẻ hoặc nuôi quy mô lớn mà không có biện pháp phòng ngừa và giám sát thường xuyên.
Bệnh tích
Cầu trùng manh tràng (Eimeria tenella):
- Manh tràng thường sưng to, thành ruột giãn rộng, chứa đầy dịch máu tươi hoặc cục máu đông.
- Niêm mạc bị tổn thương nặng, có hiện tượng dày lên, dễ tróc ra từng mảng, đôi khi để lộ lớp dưới niêm mạc bị xuất huyết.
- Trong nhiều trường hợp, toàn bộ lòng manh tràng chứa máu đen hoặc máu đỏ tươi, kèm mùi tanh khó chịu – biểu hiện điển hình của tổn thương hoại tử – xuất huyết.
Cầu trùng ruột non (Eimeria necatrix và các loài khác):
- Ruột non, đặc biệt là đoạn giữa (không tràng và hồi tràng) có biểu hiện sưng to, phình từng đoạn.
- Thành ruột dày, niêm mạc bị viêm, dễ bong tróc.
- Quan sát thấy nhiều tổn thương dạng ổ tròn màu xám hoặc trắng đục, phân bố rải rác trên bề mặt niêm mạc – đây là các ổ ký sinh, nơi ký sinh trùng phát triển mạnh.
- Trong lòng ruột có thể chứa dịch màu hồng nhạt, xám đục hoặc lẫn cục máu, đôi khi có mùi hôi thối do vi khuẩn kế phát.
Cách phòng bệnh cầu trùng
Vệ sinh phòng bệnh
Việc duy trì điều kiện sống lý tưởng cho đàn gia cầm là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh. Các biện pháp cụ thể bao gồm:
- Chuồng trại thông thoáng, điều hòa nhiệt độ hợp lý: Đảm bảo hệ thống thông gió hoạt động hiệu quả, tránh tình trạng tích tụ khí độc như amoniac. Nhiệt độ cần được điều chỉnh phù hợp với độ tuổi của gà, tránh để gà bị lạnh hoặc sốc nhiệt, vì đây là yếu tố làm giảm sức đề kháng và tăng nguy cơ nhiễm bệnh.
- Nền chuồng khô ráo, sử dụng chất độn hút ẩm tốt: Chất độn chuồng phải có khả năng hút ẩm cao và được thay mới hoặc đảo trộn định kỳ để giữ khô. Độ ẩm nền chuồng cao là môi trường thuận lợi cho nang cầu trùng tồn tại và phát triển.
- Dụng cụ chăn nuôi luôn sạch sẽ: Máng ăn, máng uống cần được cọ rửa, tránh để tích tụ cặn bẩn, thức ăn thừa – nơi có thể chứa noãn nang cầu trùng hoặc vi khuẩn gây bệnh. Nước uống phải đảm bảo sạch, không nhiễm phân hoặc chất thải chuồng trại.
- Quản lý chất thải và phân gà: Sau mỗi lứa nuôi, cần thực hiện tổng vệ sinh chuồng trại. Phân gà cần được gom, xử lý bằng cách ủ với vôi bột hoặc men vi sinh để tiêu diệt mầm bệnh trước khi đem đi sử dụng hoặc xử lý môi trường.
- Khử trùng định kỳ môi trường chăn nuôi: Cần phun thuốc sát trùng chuồng trại ít nhất 1–2 lần/tuần bằng các chế phẩm có hiệu quả cao như ALL CID WSP hoặc các loại sát trùng phổ rộng khác. Lưu ý lựa chọn sản phẩm an toàn, không ảnh hưởng đến sức khỏe vật nuôi.
Điều trị bằng thuốc
Sử dụng một trong những loại thuốc để phòng bệnh cầu trùng bằng AMPRO VIP. Dùng cho gia cầm ở giai đoạn 10-12 ngày, 20-22 ngày; 30-32 ngày.
Điều trị bệnh cầu trùng ghép viêm ruột theo công thức của ALL WAYS
- Dùng thuốc hạ sốt, vitamin K, giải độc gan để hỗ trợ điều trị bệnh.
- Dùng thuốc điều trị cầu trùng ghép viêm ruột hoại tử.
Tùy theo dịch tễ từng trại, bà con chăn nuôi có thể sử dụng một trong những loại thuốc điều trị như sau:
Sáng: Dùng AMPRO VIP (100g/200 lít nước) – sản phẩm đặc trị cầu trùng kết hợp với hạ sốt PARA WSP (1g/3-4 lít nước)
Chiều: Nên kết hợp với vitamin A, vitamin K, vitamin C,.. và cấc chất điện giải vào thức ăn hoặc nước uống trong quá trình điều trị nhằm giúp cơ thể tăng sức kháng bệnh bằng ADE BCOMPLEX C + B12 (1g/ 2 lít nước)
Tối: Giải độc gan thận HEPATOL-B12 (1ml/2 lít nước) hoặc AMINO PHOSPHORIC (1g/1-2 lít nước).
Liệu trình điều trị: 5-7 ngày liên tục.
Kết luận
Bệnh cầu trùng trên gà là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe đàn gia cầm, đặc biệt trong môi trường nuôi công nghiệp mật độ cao hoặc điều kiện vệ sinh kém. Bệnh không chỉ gây tổn thương đường ruột mà còn tạo điều kiện cho các bệnh kế phát như viêm ruột hoại tử bùng phát, làm tăng mạnh tỷ lệ chết.
Để kiểm soát hiệu quả bệnh, người chăn nuôi cần kết hợp giữa biện pháp vệ sinh phòng bệnh nghiêm ngặt, sử dụng thuốc phòng đúng thời điểm và điều trị kịp thời theo phác đồ hợp lý. Đồng thời, việc theo dõi sức khỏe đàn gà định kỳ, bổ sung vitamin và chất điện giải nhằm tăng sức đề kháng cũng đóng vai trò thiết yếu trong việc nâng cao hiệu quả chăn nuôi và phòng ngừa bệnh tái phát.
——————————————
Hơn 20 năm hình thành và phát triển ALL WAYS tự hào là thành viên của MEBIPHA, MEBI GROUP
CÔNG TY TNHH ALL WAYS – Sản phẩm thuốc thú y dẫn đầu hiệu quả kinh tế.
Hotline: 0982.672.372
Facebook: https://www.facebook.com/allways.asia
Website: https://allways.asia/
Địa chỉ VP: 965/36/9A Quang Trung, P.14, Q. Gò Vấp, Tp. HCM
